زنگ زدگی اگر به موقع زدوده نشود خسارت بزرگی ایجاد می‌کند. باوجود تمام خواص و مقاومتی که از آهن سراغ داریم، خوردگی یا زنگ زدگی می‌تواند قطعه فلزی را از بین ببرد یا ماشین‌آلات آهنی را از کار بیندازد. بنابراین لازم است به محض مشاهده زنگ زدگی برای زدودن آن اقدام شود. انواع روش‌های از بین بردن زنگ آهن در ادامه معرفی شده است، لازم است با توجه به وضعیت زنگ زدگی یکی از آنها را انتخاب و اجرا کنید. علاوه بر این اگر زنگ زدگی کوچک و ساده است می‌توان با روش‌های ساده و خانگی آنها را برطرف کرد که در انتهای مقاله به آنها اشاره شده است.

زنگ آهن چیست ؟

آهن یکی از پرمصرف‌ترین فلزات در اطراف ماست. باوجود تمام ویژگی‌های عالی یک نقطه ضعف دارد و آن زنگ زدگی است. زمانی که آهن در تماس طولانی با آب و رطوبت قرار می‌گیرد. با اکسیژن ترکیب می‌شود و درنهایت اکسید می‌شود البته اکسیژن به تنهایی نمی‌تواند سبب زنگ زدگی شود و به رطوبت هم نیاز دارد به همین دلیل اکسید شدن آهن در محیط‌های مرطوب بیشتر می‌شود. در این حالت یک لایه زنگ بر روی آهن ایجاد می‌شود که ظاهری رسوبی و قهوه‌ای-نارنجی رنگ دارد. آهن به دو صورت زنگ می‌زند:

• مخرب

هنگام زنگ زدگی یک لایه اکسید روی فلز ایجاد می‌شود و همین لایه جلوی پیشروی زنگ به لایه‌های زیرین را می‌گیرد اما اگر اکسید آهن پاک نشود به لایه‌های زیرین نفوذ می‌کند و قطعه می‌شکند.

• پایدار

زنگ زدگی به لایه‌های زیرین منتقل می‌شود و درنهایت منجر به شکستگی و از بین رفتن قطعه می‌شود بنابراین رسیدگی سریع را می‌طلبد.

از دیگر عوامل موثر بر تسریع زنگ زدگی آهن آب شور، مواد اسیدی و دی ‌اکسید کربن است. زنگ زدگی نه‌تنها باعث فرسودگی آهن می‌شود بلکه ظاهری نامناسب هم برای این قطعه ایجاد می‌کند و کارایی آن را از بین می‌برد. زنگ زدگی آهن نوعی خوردگی است و اگر به موقع به آن رسیدگی نشود خسارات بزرگی برجای می‌گذارد. به طور مثال قطعات و ماشین‌آلاتی که بعضاً قیمت بالایی دارند اگر دچار زنگ زدگی شوند و خوردگی به لایه زیرین آنها منتقل شود کل سیستم را مختل می‌کند و دیگر آن قطعه یا ماشین قابل استفاده نخواهد بود.

پاک کردن زنگ زدگی آهن :

برای پاک کردن زنگ آهن روش‌های مختلفی اعم از روش‌های خانگی و صنعتی وجود دارد. طبیعتاً نمی‌توان از روش‌های خانگی در صنعت استفاده کرد. انتخاب اینکه از کدام روش صنعتی استفاده کنیم بستگی به عوامل زیر دارد :

• نوع قطعه
• اندازه قطعه
• میزان زنگ زدگی

علاوه بر این برخی روش‌ها نیازمند رعایت نکات ایمنی هستند یا آلودگی زیست محیطی ایجاد می‌کنند که این موارد نیز باید مدنظر قرار گیرد.

روش‌های رفع زنگ آهن :

بهتر است در وهله اول برای پیشگیری از زنگ زدگی اقداماتی را انجام داد. مثل استفاده از پوشش‌های ضدزنگ گالوانیزه، عایق و یا استفاده از آلیاژهای خاص آهن که با ترکیبات منحصر‌به‌فردی که دارند مقاومت خوبی دربرابر زنگ زدگی ایجاد می‌کنند. اما در صورتی که زنگ زدگی اتفاق افتاد باید با توجه به موارد ذکر شده از یکی از روش‌های زیر استفاده کرد.

سند بلاست :

لازم است بدانید! تنفس ذرات معلق موجود در فضا ناشی از اجرای این روش برای افراد مضر است بنابراین قبل از شروع این نکته را مدنظر داشته باشید.

زیرمجموعه روش ساب پاشی است که در آن پاکسازی با ساینده‌های طبیعی و فشار هوا انجام می‌شود. استفاده از این روش برای از بین بردن زنگ آهن بسیار کاربردی و معروف است. در این روش "سند" که در زبان انگلیسی به معنای شن(ماسه) است را با فشار بالای هوا به سطح فلز مورد نظر پرتاب می‌کنند تا از این طریق اکسیدهای آهن زدوده شود. هوا هم به عنوان منبع نیرو شن وماسه را به سمت آهن زنگ زده پرتاب می‌کند. با کنترل شدت هوای خروجی می‌توان ضخامت‌های مختلف زنگ آهن را از روی سطح پاک کرد.

روش سندبلاست یک روش قدیمی و محبوب است که در آن از مواد شیمیایی استفاده نمی‌شود علاوه بر زدودن زنگ آهن برای از بین بردن مواد دیگری مثل گرد و غبار، روغن و گریس هم استفاده می‌شود همچنین برای آماده کردن سطوح جهت رنگ آمیزی.

این روش برای همه سطوح مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، به خصوص سطوح نرم و همچنین ممکن است هنگام انجام عملیات سند بلاست سطح موردنظر پاره شود.

شات بلاست :

مشابه روش سند بلاست است و زیر مجموعه روش ساب پاشی با این تفاوت که در این روش به جای شن و ماسه از ساچمه‌های فلزی سیلیسی برای از بین بردن زنگ آهن استفاده می‌شود. علاوه بر زدودن زنگ آهن می‌توان برای ایجاد سطوح هموار و بهبود سختی هم از این روش استفاده کرد.

ساچمه‌های فلزی که در این روش استفاده می‌شوند می‌توانند لایه‌های ضخیم‌تر زنگ آهن را نیز بزدایند به همین دلیل کاربرد بیشتری نسبت به روش سندبلاست دارند. از طرفی این روش فقط برای قطعات بزرگ قابل استفاده است چون فشار بالایی وارد می‌کند اما سند بلاست را می‌توان برای قطعات کوچک هم استفاده کرد.

محافظت از خود دربرابر ذرات معلق، در این روش هم حائز اهمیت است.

واترجت : 

"واتر" که در زبان انگلیسی به معنای آب است ماده‌ای است که در این روش برای از بین بردن زنگ آهن مورد استفاده قرار می‌گیرد به این صورت که آب با فشار زیاد بر قطعه موردنظر اعمال می‌شود. دستگاه واترجت مجهز به :

• یک نازل قوی است که فشار آب را به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کند.
• پمپ فشار قوی
• شلنگ فشار قوی
• گان اسپری آب
• پمپ بوستر
• فیلتر

است و به این صورت کار می‌کند که ابتدا فشار آب به مقدار زیادی افزایش می‌یابد و بعد از عبور از فیلتر‌ها با فشار بسیار زیادی پرتاب می‌شود. این فشار زیاد آب توانایی زدودن زنگ آهن را دارد اما کنترل فشار در این روش بسیار مهم است و لازم است توسط نیروی متخصص تنظیم شود. برخلاف دو روش دیگر استفاده از واترجت، آلودگی برای افراد ایجاد نمی‌کند.

لیزر :

یکی از بروزترین روش‌هاست که با مقدار کمی انرژی، این کار را انجام می‌دهد. در این روش پرتوهایی با توان بالا را به قطعه مورد نظر می‌تابانند و این کار باعث عاری شدن فلز از زنگ زدگی می‌شود. لیزر علاوه بر آهن برای تمیز کردن سطح فلزات دیگری مانند مس و آلومینیوم هم استفاده می‌شود.

مزایای این روش سرعت بالا، بهینه بودن مصرف انرژی، کاربرد فراگیر و استفاده نکردن از مواد شیمیایی است همچنین روش‌هایی که پیشتر ذکر شدند برای سطوحی در دمای پایین و معمولی مناسب هستند اما لیزر می‌تواند برای ابزاری که در دمای بالا کار می‌کنند نیز به از بین بردن زنگ آهن کمک کند.

اسید شویی :

روش محبوب برای از بین بردن زنگ آهن است. در این روش از اسیدهایی مثل اسید اگزالیک برای زدودن زنگ آهن استفاده می‌شود به این صورت که دو تا سه قاشق اسید را درون یک گالن آب می‌ریزند و آهن زنگ زده را در آن قرار می‌دهند براساس مقدار زنگ زدگی یا ابعاد قطعه مدت زمان غوطه‌وری در اسید متفاوت است. اسید محلول در آب با زنگ آهن واکنش می‌دهد، به راحتی آن را در خود حل می‌کند و در نهایت یک محلول بی‌رنگ ایجاد می‌شود. سرانجام لازم است قطعه موردنظر شسته شود و پس از آن دیگر هیچ اثری از زنگ بر روی فلز نخواهد بود اما برای اطمینان از پاک شدن قطعه می‌توانید آن را در محلول بی‌کربنات سدیم هم قرار دهید چون باقی‌ماندن اسید بر روی قطعه نیز سبب خوردگی آن می‌شود.

اسید شویی حتی زنگ زدگی‌های قدیمی آهن را هم پاک می‌کند و نقطه ضعف این روش مصرف زیاد آب و تولید پسماند اسیدی است که در طبیعت باقی‌ می‌ماند.

الکترولیز :

ساده‌ترین روش از بین بردن زنگ آهن است. این روش نیاز به آند، کاتد، محلول الکترولیت و یک آداپتور دارد. پس از انجام مراحل لازم، زنگ زدگی‌ها به عنوان آند توسط محلول الکترولیت به سمت کاتد رفته و بر روی آن رسوب می‌کنند این فرآیند باتوجه به میزان زنگ زدگی ممکن است چند روز طول بکشد و بعد از آن لازم است قطعه به خوبی با آب شسته شود تا آثار محلول از سطح آن پاک شود.

روش‌های دیگر برای از بین بردن زنگ آهن :

• استفاده از محلول آماده زدودن زنگار آهن

برای مقیاس‌های بزرگ به‌صرفه نیست و برای پروژه‌های کوچک و خانگی کاربرد دارد.

• استفاده از شعله

دارای ریسک است چون حرارت باعث آسیب به قطعه می‌شود.

• استفاده از اسیدهایی مثل فسفریک، سیتریک و سولفوریک
• استفاده از اسپری زنگ زدا

علاوه بر این، روش‌های ساده و خانگی زدودن زنگ آهن عبارت‌اند از:

• استفاده از سرکه سفید
• استفاده از لیمو
• استفاده از جوش شیرین
• استفاده از جوهر لیمو
• استفاده از  سیب زمینی
• استفاده از نوشابه

با زنگ زدگی آهن چه کنیم؟

آهن که یکی از فراوان‌ترین عناصر پوسته زمین است درکنار خواص و ویژگی‌های جذاب و منحصر‌به‌فردی که دارد در مقابل اکسیژن و رطوبت آسیب‌پذیر است و دچار زنگ زدگی می‌شود. برای از بین بردن اکسید آهن که به صورت رسوب و به رنگ قهوه‌ای و نارنجی است روش‌های مختلفی وجود دارد که باید بر اساس مقدار زنگ زدگی، نوع قطعه و ابعاد آن یکی از آنها را برگزید.

انواع روش‌ها در این مقاله معرفی شد که آشنایی با آنها می‌تواند به شما در انتخاب بهترین روش کمک کند